MEŞHUR LAFLARIMIZ
Her köyde olduğu gibi Sindelhöyük halkının da kendine özgü sözcükleri vardır. Duygularımızı ve düşüncelerimizi kendimize has kelimelerle ne güzel anlatırız dilimizde. Adeta yağ ile bal eder bir yöresel konuşmalarımızın bütününü. Kültürel varlığı çok önemli olan memleketimizde, her yöreye mahsus, sırf o yörede halk arası konuşulan ve adeta halk dili haline gelen, bir takım şiveler, deyimler, sözler, sözcükler ve kelimeler vardır. Bu Sindelhöyük toplumu arası anlaşmayı sağlayan argo dili, köy geneli olarak bir lisan haline gelmiştir. Hatta bu lügatçeyi başka illerde kullanırsak anlaşılamaa hale geliriz. Genellikle Kayseri civarı şivesi, yani iç Anadolu insanın konuştuğu bir şekildir bu. Halk için bu konuşulan dil normal algılanmakta ama istanbulca dediğimiz türkçe konuşmayı ise ince ve zarif bir dil olarak kabul ederler. Neticede bizim köyümüze özel olan bu lisan için bir sayfa ayırdım. Bunların söyleniş şeklini ve anlamını aşağıya listedim, gelin hep beraber keşfedelim, çok eğleneceğinizden eminim. Unuttuklarımı siz ekleyin : iletişimGADASINI ALDIĞIM = "günahların, dertlerin, kederlerin ve acıların hep benim olsun; yeterki sen üzülme ağlama ve acı çekme ben senin yerine üzüleyim" anlamında tatlı bir söz. Ayrıca "lütfen" imasında da kullanılır. "Gadanı alam" veya "gadalarını alırım" yada "gurban olduğum" "gözünü sevim" gibi benzer çekmeler de olabilir. Sadece Kayseri'de rastladığımız bu sevgi ve şefkat sözü iç anadolu insanımızın temiz kalbini nasılda güzel temsil eder aslında.
|
nidiyon = ne yapıyorsun keleş = güzel goparah gel = koşarak gel gop = koş sıhı dut guverme = bırakma gel bayım bi = gelebilirmisin bağle bi = bakarmısın gaçale = çekilebilirmisin (kaç hele) ağzıyın çemenini yediğim = gadasını aldığım goresim geldi = özledim horanta = kalabalık gıy = kenar böğründe = kenarında nahas = nasıl olduda ... pırtı = elbise dal = sırt dumah = nezle garerlemiye = tesadüfen yığıllı = çok mıcırıh = ezik ağızla = suyun önüne kurulan set gasgara = simsiyah dahar = dekar epey = bayağı acep = aceba zahar = belki yumzuh = yumruk ganel = kanal acer = yeni döl = çocuk döl döş = çoluk çocuk duzluh = yanak çıra = ışık canpil = ampul guyruğu ağri = hayırlı olsun guru guru gurbanın olam tıhır tıhır gadanı alam = aslı yok bahale = bakarmısın dinel = ayakta dur essah bellen = gerçekci olmayan yüklü = hamile gel la = gelirmisin buraya tülüngümüş = çok bilmiş başanımış = herşeyi ben bilirim diyen edirtgen = boş boğaz yanışah = şımarık gudurgun = kurnaz yeğnicek = ağır başlı olmayan mırçarıh = şımarık mıcırıh = alçak goğ gözlü = yeşil gözlü tay gibi = seri iş gören gulahları bi bişirimlik = kepçe kulaklı zom = uzun boylu deynek gibi = çok zayıf cırtavuh = ciddi olmayan motor = traktör potpotu = sepetli motorsiklet tahsi = otomobil payton = at arabası cin arabası = bisiklet erincek = üşengeç ayahtaşı = merdiven şahba = şapka bebam = bebeğim ilaaa = öyle mi atlah = kadar dipibi = hızlı hırıltı = şamata yapma = tezzek gasnah = tezzek kerme = tezzek mahana = bahane gumük = kısa sıhıdi = yüksek sesle konuş delanlı = delikanli gırcı = dolu menemeze = zamanını alarak davranmak adirme çodürme = dahdiravelli susaştım = susadım hedirgeç = ateş ocaklarına koyulup denge sağlayan demir mahaniyot = römork hamit = at boyuncağı givle = raf alahitmiye = allah göstermesin haçça bacı gorüyo = hatice hanim görüyormusun mazi = kanunun teker arasındaki dingil gabayel = lodos rüzgarı işlik = gömlek hısım = akraba afur = ahır ıcıcıh = birazcık ecücük = birazcık ekece = çok bilmiş gidişiyor = kaşınıyor gödek = kısa boylu çoğneşmiş = uyuşmuş heyhula = boş gezen loyluh = iş yapmayı sevmeyen zopcuh = uzun boylu appariii = çok şaşırdım uğurun = habersizce topah = yuvarlak yavan = yağsız sızgıt = et kavurması miltan = gömlek naarasın = yok öyle bir şey naarar = ne arasın hıştın bah = gözet - kolla cınnah = tırnak ızıcıh = çok az emeüv = çok azıcık pantul = pantalon epdez = abdest ehtiyat = utanmak cafcaflı = çok hoş güzel alingirli = başka kimsede ve biryerde olmayınca sahız atlah = çok küçük bir çocuk (sakız kadar) gurumuş gufana dönmüş = çok zayıflamış pasahlı = kirli nağadar esnek var sende = sana çok nazar değmişler yer bağlı gitmek gök bağlı gitmek = yere yakın göğe yakın poşu = atkı datlu = tatlı dulda = soğunun gelmediği gölgelik ireis = belediye başkanı ireiy = oy hele öyle di = anladım haklısın KIZINCA SÖYLENEN LAFLAR tay gibi iş görmek = seri çalışmak ağrının dibi = aynı şeyi israrla tekrarlayana denilir tahırdatma = gürültü yapma zııınk = sus söstenme = konuşma dölek dur = düzgün dur eşşek kadar adamsın = olgunlaşmış birisin ciğerinin sapından tutulasıca = ?? gıran giresice = kümes hayvalarında olan bir tür hastalık avurdunu yırtarım = yanaklarını çekerim at gibi kişneme = olduğun yerde dur gıpraşma = kıpırdama dursun golun ganadın = elin ayağin güzel dursun mana mana oynatma beni = benimle uğraşma filiğin osturu = boş söz boş laf gatülük = gevur gevur südü = ? başını yiyesice = ? gözün sarimesin = dikkatli ol yazının iti = çok gezen dalaşma = akıllı dur yırıl yırıl kohuyor = çok pis bir koku heç dirlik vermiyor = hiç rahat bırakmıyor muaavv illallahmıssın = senden bıktım goma şunu = buna kızarmısın eşşek gunlatmıssınız burda = evi çok dağıtmıssınız anet beynet = saçma sapan HAYVANLAR navri = kedi yavrusu enik = köpek yavrusu kürük = eşşek sıpası culluh = hindi cücük = civciv cırıh = serçe tohlu = bir yaşındaki kuzu yutmuh = koyun kalbi kosü = köstebek tospa = kaplumbağ sıçan = fare ossurgan böcüğü = hamam böceği garmice = karınca kürçük = at yavrusu candır inek = sığır ile yayılmaya giden sağma ineği mendofon inek = evde yetişen kaliteli inek gırma = candır ile mendofonun karışımı (metis) hollanta = kaliteli ve şişman hollanda inek simeltel = bir tür inek cinsi siyah ala = hollanda ineğin bir başka türü halep = bir tür inek cinsi camuz = manda boduh = manda yavrusu malah = mada yavrusu düve = genç dişi camuz veya genç inek gorpe bıza = yeni doğmuş buzağı dana bıza = yaşına yaklaşmış buzağı üveyik = yarasa lalek = leylek üvez = sivri sinek epelek = kelebek mızırga = ? hacuş = baykuş gunlamah = hayvan için doğum hoha = ineklere denir MEYVELER badılcan = patlıcan pürsüklü = havuç şemşamer = ayçiçek şemşamer = ayçiçek çekirdeği sötacı = söğüt ağacı pahla = fasülye çardek = çekirdek pate = patetes goğ biber = yeşil biber goğ pahla = yeşil fasülye gıvrıcıh = marul |
geçirmek = söndürmek gopmah = koşmak çomalamah = fırlatmak dinelmek = ayakta durmak day durmak = bebekler ayakta durabildikleri zaman tostombelek = takla atmak çimmek = yıkanmak deynek vermek = amaleler için istirhat molası amel olmak = ishal olmak gotbeş atmak = sevinmek vurulmak = aşık olmak dumah olmak = nezle olmak çitmek = çekirdek çitlemek işmar vermek = işaret etmek dıhılmah = girmek sohranmah = kızmak taplamah = pusu kurmak azıtmak = kurtulmak için bırakmak şikarlanmak = kendini naza çekmek gerneşmek = yerleşmek oda kaldırmak = büyük temizlik yapmak gunlamah = hayvan için doğum engilmek = eğilmek hinkirmek = sünkülmek tapıhlamah = dala vurmak gan almak = idrar etmek turanlamak = kilitlemek ZAMAN BiRiMLERi dün dayıl evelsüün = iki gün önce gel hafta = gelecek haftaya guşluh vahti = güneş doğarken erlik = sahur vakti bayah = demin bıldır = geçen sene bürguniye = iki gün sonra gecohtu = gece yarısı cin garanlıh = gece karanlığı ilkorazı = imsak vakti devlisüün = ertesi gün AKRABALIK ağa = baba aba = anne gütcağa = ağabey (küçük ağa) eme = hala emmi = amca hala = teyze gığ = kız gutcüğüm = kendinden küçüklere denilir (küçüğüm) iSiMLER irbam = ibrahim halibam = halil ibrahim ırımızan = ramazan ırmıza = rıza mısa = musa hatma = fatma EV ALETLERi garülye = karyola - çift kişilik somya zemberek = kapı kolu sındı = makas şibidik = terlik çinke = tas güğüm = büyük bidon peşkir = havlu ilaançe = naylon leğen galpise = büyük çivi dam = çatı deynek = sopa seki = kuru erzakı muhafaza etmek ve ekmek yapılan yer hazınevi = soğukluk evi sap = tahılın uzayan kokü mağ = evin üstünü örtmek için kullanılan ağaç gövdesi ohla = oklava dümbelek = darbuka pense = kerpeten gufan = asma kilit ırbıh = ibrik helkin = süt pişirilen tencere dırtmıh = tırtmık patlah = plastik bidon ağızlık = kuyuların ağızlarına konan ortası delikli taş ala = öne tutulan önlük arıstak = raf aşırma = büyük bakır kova avadan = kahve soğutacağı bodu = su testisi bardak = çamdan yapılmış su testisi boraç = tahtadan yapılmış su taşımaya yarayan kap başlık = tandırın hava deliğinin ağzının kapatılmasında kullanılan kerpiçten yapılan araç boduç = içine yağ ve yoğurt konan küçük toprak çömlek cıbo = üstü açık yayvan geniş sepet çingil = bakraç çömlek = tandırda yemek pişirmek için kullanılan toprak kap çömçe = sulu yemeklerin tencereden tabaklara boşaltılmasmda kullanılan uzun saplı kepçe dolak = ince tahtadan yapılmış yağ saklamak için kullanılan kap döveçek ağaçtan yapılmış havan eli döveç = sarımsak dövmek için ağaçtan yapılan havan egiç = kovandaki bak kesmek veya hamuru tahtadan kazımak için kullanılan alet gözer = kalburun büyük gözlü olanı evraç = yufka ekmeğini pişirirken çevirmede kullanılan eğri yassı ağaç hedirgeç = odun ateşi ile yemek pişen ocaklarda tencerenin altına konulan uzun demir çubuklar haft = su yatağı heranı = küçük kazan kemıç = süzgeç, kevgir ilançe = küçük bakır leğen kuulek = 5-6 kilo yoğurt alabilen yoğurt kabı kirpikli = kenarı oymalı bakır yemek tabağı lenger = tabaktan daha düz bakır kap lüngür = şırahanede üzüm şırasının toplandığı çukur maşraf = içi kalaylı bakır su bardağı püsüklük = yiyeceklerin saklandığı tel dolap sacayağı = tandırın üzerine konulan, tencerenin altında bulunan üçle demir çubuk şahşah = tahta kaşık saçak elbezi, tencere bulaşık bezi sahan = bakır tabak savan = sofra altı sindik = tandırın iyi yanmasını sağlamak için açılan hava deliği sini = yayvan küçük kenarlı bakır tepsi sitil = küçük kova soku = bulgur, sarımsak dövmek için kullanılan ortası oyuk taş leğen şirane = içinde üzüm ezilerek şıra yapılan yer şirelâni = şıra kaynatmaya yarayan büyük bakır üzlük = küçük çömlek valelek = un eleği oklaa = oklava özük = içi sırlı yağ küpü taka = bağ ve bahçelerde kullanılan kapaksız dolap tuluk = kuzu ya da keçi derisinden yapılmış yağ ve peynir tulumu yağrık = üzerinde et parçalamaya, doğramaya yarayan tahta yarık = et dövmeye yarayan tahtadan yapılmış, dövmek için taş eli bulunan araç foni baskı = tulum içine peynirin konulup bastırılma işlemlerinde kullanılan araç ağız = memeli hayvanların doğumdan sonra sağılan ve pişirilen koyu kıvamlı ilk sütü alaca = koruk salkımının olgunlaşmaya başlayan taneleri alıç = kızılcığa benzeyen küçük kırmızı meyve aş = çorba aşık = keçi ve koyun etinin arka but eklemlerinden çıkan kemik baldırcan = patlıcan avcar = baharat bar = turşularm veya salamura yiyecek kaplarının ağız kısmında meydana gelen küf başşak = bağ, boston bozumundan arta kalanlar bezi = hamur topağı çaman = çemen çıvındırık = etin en işe yaramaz kısımlan çalkalama = yoğurttan çalkalanarak yapılan ayran çor = çok tuzlu çökelik = yağsız peynir çörek = undan yapılan bir nevi tandır ekmeği damlama = pekmez yapılırken süzülen şıra diğremek = pörsümüş yiyeceklerin su serpmek ya da soğuk bir yerde korumak suretiyle eski tazeliğini kazanması dili tatarı = az pişmiş yemek etli pide = cıvıklı eğaa = kaburga enğil zamanı = ilkbaharda üzüm çubuklarının yeşerdiği zaman ferik = piliç gözlük = sebze yemeklerine sonradan konulan bulgur ya da pirinç eşgamur = hamur mayası şalak = ham karpuz hamıkesılmek = pekmez kaynatırken şıraya kül atıp, tortunun dibe çökmesi sövürtme = kebap kakırdak = tuzlanıp eritilen koyun kuyruk yağının kapta kalan artığı kalle = lahananın sert kısımlarının bulgurla pişirilmesiyle hazırlanan yemek kabcık = meyve kabuğu kavurga = kavrulmuş buğday, nohut kete = mayalı hamurdan hazırlanan poğaça köfter = pekmez, nişasta ve baharattan yapılan pestil kundak = büyük üzüm salkımı küncü = susam küncülü = susamlı simit mademış = maydanoz mayahoş = az ekşi olan mırçımış = yiyeceklerin bozulmaya çürümeye yüz tutması ölemek = pek yoğurdu sulandırarak ayran haline ge timek pür = taze yeşil soğan seğeyağ = sâde yağ sızgıt = kış mevsiminde yemeklerde kullanmak için hazırlanan kavrulup saklanan et irişgilık = sucuğun iç malzemesi suluzırtlan = suyunu iyice çekmemiş yemek şemşamer = ayçiçeği şire = üzüm suyu şoy = mantı ve makarnaların kaynatılırken meydana gelen unlu suyu tapsımak = et vb. yiyeceklerin bozulmaya yüz tutması, toprak gibi kokması çığ = krema yavan = yağsız sızgıt = et kavurması |